Tire Gezilecek Yerler

İzmir’in yanı başındaki Cennet Tire’nin eski sokakları, insanları ve eşsiz lezzetleri gerçekten bambaşka. Güme dağlarına kadar uzanan Tire, dar sokaklarındaki asırlık ağaçları ve renk renk evleriyle İzmir’de görülmeye değer yerler arasında. Tire’ye Bizans tarihçisi Pachmeres “Keşişler Yöresi”, Evliya Çelebi “Şehr-i Muazzama”, Katip Çelebi ise “Eski Taht Şehri” demiş. Bende doğasıyla ve kültürüyle gizli bir cennet olan bu ilçeye “Yeşil Tire” demeyi yakıştırıyorum. Tire denince akla iğne oyalı örtüler, keçeler, tarih kokan sokaklaı, hanlar, camiler, türbeler, ünlü Salı pazarı, ot kavurmaları, karadutlu lor tatlısı ve meşhur Tire köftesi gelir. Gelin hep birlikte Tire’ye günübirlik bir kaçamak yapalım.

Tire’de Yapılacaklar Listesi

• Tire’nin cenneti Derekahve’ye gidip doğa harikası bir ortamda manzaraya karşı bir bardak keyif çayı yudumlayın.
• Türkiye’nin en iyi 10 ot mekanından biri olarak bilinen Kaplan Dağ Restoran‘a gidip gün batımını izleyebilirsiniz. Ayrıca burada Ege mutfağının leziz otlarını tadabilir, doğa içinde nefis manzaraya karşı yemek yiyebilirsiniz.
• Tire’nin tarihi 30 camisinden en ünlüleri olan Ulu Cami, Yeni Cami ve Yalınayak Camisini görmelisiniz.
• Hamamları ile de meşhur olan ilçenin merkezinde Eski-Yeni Hamam, Tahtakale Hamamı ve Yalınayak Hamamı bulunuyor. Geleneklerine bağlı Tire’nin bir de hamamlarında rahatlayı da planınıza ekleyebilirsiniz.
• Tire’nin el sanatları çarşısından keçe, iğne oyalı örtü, nalın ve urgan alabilirsiniz.
• Hanlarıyla ünlü Tire’de görülecek başlıca yerler; köylü amcaların kahvehaneleriyle renklenen Ali Efe Hanı, yeniden canlanan Kutu Han ve Çöplen Hanı.
• Tire’nin meşhur peynirinden, ekmeğinden ve yoğurdundan alabilirsiniz. Bunun için en iyi adres Ömür Mandıra.
• Otun anavatanı sayılan Tire’de Salı günleri kurulan pazarı gezebilirsiniz. Çeşit çeşit yeşilliğin en tazesini almak için Tire pazarı Ege bölgesinin en meşhur pazarlarından biri.
• Tire tarihini gözlemlemek için müzelerini, kütüphanelerini, hanlarını, hamamlarını ve türbelerini ziyaret edebilirsiniz. En ünlüleri ise Tire Müzesi, Kutu Han, Necip Paşa Kütüphanesi.
• Tarih kokan sokaklarında dolaşıp eski evlerin fotoğrafını çekebilirsiniz. Rengarenk evlerin sokaklarında kaybolmanın keyfi bir başka.

Tire’ye Nasıl Gidilir?

Tire, İzmir’e 80 km uzaklıkta ve özel araç ile yaklaşık 1 saatte ulaşılabilir. Tire otobüsleri İzmir otogarından kalkıyor ve Gaziemir’e uğrayarak gidiyor. Bu yolla Tire’ye yaklaşık bir buçuk saatte ulaşabilirsiniz. Ayrıca İzmir Basmane tren garından Basmane-Tire trenlerine binebilirsiniz ya da İzban ile Havaalanı veya Cumaovası istasyonlarından binerseniz daha hesaplı yolculuk yaparsınız.

Ben Tire’ye ilk kez tren ile gitmiştim. Basmane garından kalkan trene bindiğimde yanıma gardan bir çıtır gevrek ve peynir alıp yolculuğuma eşlikçi yapmıştım. İlk tren yolculuğumun Tire’ye olması sebebiyle bende yeri çok ayrıdır. Tıngır mıngır giderken ara ara istasyonlarda duran trenin camından koşturan insanları izlemek büyük keyif. Yolculuk boyunca uçsuz bucaksız tarlaları izliyorsunuz. Tire’ye varınca adı gibi yeşil olduğuna şahit oluyor insan.

Tire ilçesini ikinci ziyaretimde ise arabayla gitmeyi tercih ettim çünkü ilk gidişimde Kaplan Köyü’ne çıkamamıştım. Aslında taksiyle de bu köye gidebiliyorsunuz ama tabi biraz pahalı olabiliyor. Bu yüzden kendi aracım ile gelip keyiflice gezeyim istedim. Bir de aynı gün planımı komşu ilçe Ödemiş için de yapmıştım. Siz de aynı gün içinde hızlıca çevreyi gezmek isterseniz rotanıza Birgi Köyü’nü de ekleyebilirsiniz. Tire-Ödemiş arası yaklaşık yarım saatlik bir mesafe. Ödemiş’i de rotanıza eklemeden önce Birgi Köyü ve Ödemiş hakkında yazdığım yazıya da göz atmanızı öneririm.

Günübirlik Tire macerama şehrin en merkezi caddesi olan İstasyon Caddesi’nden boylu boyunca yürüyerek başladım. Bu yolun sonu Tire’nin en canlı meydanlarından olan Cumhuriyet Meydanı’na çıkıyor. İlk durağım Belediye Sarayı’nın yanında bulunan tarihin sağlam kanıtlarından Necip Paşa Kütüphanesi oldu.

Necip Paşa Kütüphanesi

1827 yılında II.Mahmut dönemi devlet adamlarından Necip Paşa tarafından klasik Osmanlı mimarisi tarzında yaptırılmış. Bu tarihi kütüphanede 12. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar olan yüzlerce eşsiz yazma ve basma eser bulunuyor. Binaya girerken göreceksiniz, yerden oldukça yüksek yapılmış. Bunun nedeni eserlerin rutubetten korumakmış. Bu sayede günümüze kadar pek çok değerli eser korunabilmiş. Ayrıca bu tarihi kütüphane her yıl yaklaşık 4 bin okuyucuyu ağırlıyormuş.

Kütüphaneyi gezip görmek, bilim, kültür ve sanat alanında araştırmalar yapmak için ve günlük okuyucu olarak haftanın her günü ziyaret edebiliyorsunuz. Kütüphanenin basamaklarını aşıp kütüphane kapısından girdiğinizde tarihin kapısından kubbeli salona geçeceksiniz ve gözlerinize inanamayacaksınız. Siz etraftaki tarihin dokunuşlarını gözlemlerken kütüphane görevlisinden dilerseniz bu yapının tarihi geçmişini dinleme şansınız da var. Sayısı 11.000’i geçen kütüphanenin eşsiz eserlerine dikkat verin, yüzyıllardır korunabilmiş çok değerli kitaplar burada saklı.

Tire Pazarı

Tire’nin alışveriş yönünden en bilindik özelliği ise Salı günleri kurulan İzmir Tire Pazarı. Türkiye’nin en büyük pazarı olarak bilinen Tire pazarına civar köylerden ve İzmir’den her hafta alışveriş için gelen binlerce insan var. Salı günü Tire’ye gelirseniz köylü teyzelerden alışveriş yapın. Pazarda taze otlar, meyve ve sebzeler bulabilirsiniz. Ayrıca merkezde çok sayıda mandıra göreceksiniz çünkü Tire’nin yoğurdu çok meşhur. Gelmişken süt ürünlerinden de evinize almayı unutmayın.

Tire Müzesi

Alay Parkı’nın hemen yanında tek katlı bir bina olan Tire Müzesi’ni göreceksiniz. Tire Müzesi iki bölümden oluşuyor, arkeoloji bölümünde M.Ö. 3500 ile M.S. 1100 yıllarına ait heykeller, mezar stelleri, mermer masa ayakları, mermer ve pişmiş toprak lahitler, cam eserler, pişmiş toprak yağ kandilleri, sikkeler, bronz yağ kandilleri ve gümüş sikkeler sergileniyor. Etnografya salonunda ise yazı takımları, erkek ve kadın kıyafetleri, karyola örtüleri, çeyiz sandıkları, hamam tasları, gümüş kadın ziynet eşyaları, Avrupa kökenli olup Osmanlı Dönemi’nde kullanılan seramikler, savaş aletleri, Çanakkale seramikleri, tablolar, halılar, kilimler ve vitray pencereler sergileniyor.

Müzeden çıktığımızda Osmanlı’nın ilk tıp kitabı yazarı Şanizade Ataullah Efendi’nin anıt mezarı tam karşımızda kalıyor. Yine aynı noktada ünlü Fransız siyasetçi, yazar ve şair Alphonse de Lamartine’nin yaşamının bir bölümünü geçirdiği Tire’deki evi yer alıyor. Bu evin olduğu cadde üzerindeTire’nin tarihi yerlerinin yer aldığı turist haritasını göreceksiniz. Müzeden çıktığınızda bu harita rotanızı belirlemek açısından oldukça yararlı bir nokta olacak. Bu haritaya göre Tire’de 30 tarihi cami, 4 hamam, 5 han, 5 türbe, 3 müze, 2 kütüphane ve 1 tane bedesten bulunuyor. Hepsi birbirinden güzel bu tarihi yerleri dolaşmak içinse belki bir kaç gün Tire’de kalabilirsiniz.

Tire Derekahve

Yemyeşil doğası ve şırıl şırıl akan suları ile Tire’nin gizli cenneti Derekahve. Burada su kenarında çay bahçeleri ve kahvaltı mekanları bulunuyor. Sabah gelirseniz kahvaltı yaparsınız, öğlen gelirseniz bir şeyler içersiniz. Ben değirmen çevresinde bulunan çay bahçesinde soluklandıktan sonra Ayazma’ya çıktım. Ayazma, Hristiyan inancına göre burada akan suyun isminin adandığı aziz y ada azizenin gözyaşlarını temsil ediyormuş. Bu sebeple de kutsal kabul edilirmiş. Ayazma kelime anlamı olarak ise Rum toplumunda görülen bir su kaynağı yada kuyu yanında kurulan küçük kilise anlamına geliyormuş.

Ayazma Derekahve ise 5. yüzyılda yapılmış ilk taş ayazma özelliğini taşıyor. Bu ayazmanın mimari özellikleri ise oldukça ilginç, dünyanın her tarafında gece gündüz eşitliği olduğunda, üç penceresi ve kapısı açıldığında ışık-gölge özelliğinden ayazmanın içinde haç işareti oluşmaktaymış. Ayrıca bir diğer özelliği ise, Meryem Ana yaşadığı baskılar yüzünden I. yüzyılda Derekahve’ye göç etmiş ve bir süre burada yaşamış. İşte bu sebeple Derekahve Ayazması Azize Meryem Ana’ya adanmış. Şemsimescid ve Ayazma’nın aynı binada alt alta yapılmış olması Tire’nin dinler arası uyum ve birlikteliğinin bir sembolü olmuş.

Yeni Cami

Tire’nin görülmeye değer en gösterişli camisi olan Yeni Cami, 1579 yılında Yeniçeri Kethüdası Behram Bey tarafından yaptırılmış. Tire camileri içinde Yeni Cami, minaresi ve camisi kesme taşlardan yapılmış tek örnek. Bu cami aynı zamanda harem ve cemaat yeri kalem işi süslemeleriyle Osmanlı klasik döneminin gözde örneklerinden sayılıyormuş. Caminin içerisine girdiğimde imam bana camiyi tanıttı ve köşede yarım kalmış bir bölümden bahsetti. Neden yarım kaldığı konusunda çeşitli söylentiler varmış fakat kendi yorumu olarak dünya üzerinde her işin tam anlamıyla bitemeyeceğini ve bunun da bir ders niteliğinde yarım bırakılmış olabileceğini paylaştı.

Tire Tahtakale Çarşısı

Tahtakale, Tire merkezinde bulunan tarihi bir bedesten. Bu çarşıda ne ararsanız var. Keçeden örtüler, oyalı küpeler, el dokuması halılar daha neler neler var. Ayrıca Tire’nin en meşhur şeylerinden biri de keçeleri. Bu çarşıda keçenin her türlü ürününü bulabilirsiniz. Tahtakale’de hediyelik keçeden ve ipekten örtüler alabileceğiniz birçok dükkan var.

Kutu Han

Kutu Han ilk ziyaret ettiğim yıllarda harabe haldeydi. Bazı yerler kazılmış, buluntular bir köşede öylece birleştirmeyi bekliyordu. Kutu Han’ın adı dışında hiç bir bilgim olmadığı için kendim keşfederek, yorumlayarak dolaştım her bir köşesini. Son ziyaretimde gördüm ki ciddi bir restorasyon çalışmasına girmiş ve tarih adeta yeniden ayaklanmış. Tire’ye gelince yüzyıllık Kutu Han‘ı mutlaka ziyaret edin.

Tire’de Ne Yenir?

• Meşhur Tire köftesini yerinde yemek için Tire’ye gelmek lazım. Ancak merkezdeki köfteciler sokağı yerel insanlar tarafından tercih edilmiyor. Ben Tire’ye ilk gittiğimde o sokaktaki mekanlarda denemiştim ama özellikle burada deneyin demem. Kaplan köyüne gittiğimde orada sofraya Tire köfte söyleyip hem zeytinyağlıları hem de köfteyi bir arada denemiş oldum. Eğer Kaplan köyüne gitmeyecekseniz köfteciler sokağını tercih edebilirsiniz.
• Yeşilin başkenti Tire’de Ege mutfağının olmazsa olmazlarından zeytinyağlı bol limonlu otlardan tatmak için Kaplan Dağ Restoran‘a gitmelisiniz. Burada muhteşem bir manzara ve doğa var, her şey çok doğal ve lezzetli.
• Tire’nin en meşhur tatlılarından olan karadutlu lor tatlısı ve tahinli muzu yemek sonrası deneyin.

• Tire’de süt ürünleri çok meşhur. Ömür Mandıra ve Tire Süt markaları en öne çıkanlar olsa da ben Ömür Mandıra’yı her yerde bulamadığım için buraya gelince tercih ediyorum. Tire peynirinden ve yoğurdundan dönüş yolunda alıp, evinize götürebilirsiniz.
• Eski fırınlar hala burada yaşatılıyor. Taş fırında pişen nohutlu ve ekşi mayalı ekmeklerin lezzeti ve kokusu beni benden alıyor.

• Çarşı içindeki 100 yıllık Babaoğlu Tandırcısı‘nın leziz etlerini mutlaka tadın. Tire’ye özgü Tak Tak Kebabı için en iyi adres burası. Bir saat kuyuda pişen tandırı yemek için erkenden gelmeniz lazım çünkü sabah 11 gibi bitiyor. Kebaptan önce çorba içerim diyenler için de bir tavsiyem var. Tandır çorbası da nefis oluyor. Kebap için pişen etlerin suyuyla yapılınca lezzetli olmaması zaten imkansız.

Tire, tarihin pekçok etkisini yaşatan bir ilçe ve gözlemlediğim kadarıyla halk ve belediyesi tarihini korumak için yoğun bir çalışma içerisinde. Tire gezim ile öğrendim ki İzmir’in yanı başında zengin tarihi ve kültürel bir birikimi olan bir ilçe varmış. Böylesine etkileyici bir şekilde tarihi gözümde canlandırabildiği için Tire’yi çok seviyorum. Dilerim sizlerin de yolu bir gün Tire’ye düşer, Tire’nin tarihini ve lezzetlerini keşfetme şansınız olur.

Seyahatlerimle ilgili paylaşımlarımı Facebook ve Instagram hesaplarımdan takip edebilirsiniz.